 |
| អ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំងនៅពេលធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងលទ្ធផលបោះឆ្នោតពីចុងឆ្នាំ ២០១៣ ។ ផា លីណា |
ចុងបញ្ចប់នៃល្បែងប្រជាធិបតេយ្យ
Mon, 18 April 2016
ppp
ល្បែងប្រជាធិបតេយ្យត្រូវបានប្រទេសនានានៅលើពិភពលោកយកមកលេងបន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃរបបកុម្មុយនីស្តនាំមុខដោយសហភាពសូវៀតនៅឆ្នាំ ១៩៨៩។
ប្រទេសដែលជាអតីតរដ្ឋកុម្មុយនីស្តបានបោះបង់ចោលគោលនយោបាយបែបកុម្មុយនីស្តរបស់ខ្លួនហើយងាកមកលេងល្បែងប្រជាធិបតេយ្យក្នុងគោលបំណងសំខាន់ៗមួយចំនួនរួមមានសេចក្តីត្រូវការក្នុងការពង្រឹងសេដ្ឋកិច្ចដើម្បីគេចឲ្យផុតពីការបះបោររបស់រាស្រ្ត និងការស្វះស្វែងរកភាពស្របច្បាប់ក្នុងការគ្រប់គ្រងអំណាចបន្តទៅមុខដោយមានការគាំទ្រពីរាស្រ្តខ្លួនឯងផង និងសហគមន៍អន្តរជាតិផង។
នៅពេលនោះហើយល្បែងប្រជាធិបតេយ្យក៏ចាប់ផ្តើមកើតឡើង។ ល្បែងប្រជាធិបតេយ្យដែលគេនិយមលេងតាំងពីពេលនោះរហូតដល់ឥឡូវគឺការបោះឆ្នោតមួយដែលមិនមានលក្ខណសម្បត្តិគ្រប់គ្រាន់ជារដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យទំនើប។
ក្នុងរបបប្រជាធិបតេយ្យមានតែឈ្មោះ ឬពាក់កណ្តាលផ្តាច់ការ (Semi-authoritarian Regime) គេយកល្បែងបោះឆ្នោតដើម្បីបន្លំភ្នែករាស្រ្ត និងធ្វើឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិស្ងាត់មាត់ដោយមិនអាចធ្វើអ្វីបាន។
តួអង្គដែលកំពុងកាន់អំណាចប្រើប្រាស់មធ្យោបាយយ៉ាងឈ្លាសវៃក្នុងការលេងល្បែងនេះក្នុងទិសដៅសំខាន់បំផុតគឺត្រូវរក្សាអំណាចឲ្យបានដោយរៀបចំយុទ្ធសាស្រ្តមួយចំនួនដែលលោក Andreas Schedler បានលើកយកបង្ហាញក្នុងអត្ថបទ The Nested Game of Democratization by Elections។
មានទស្សនវិទូនិងអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយជាច្រើនបានសិក្សាស្រាវជ្រាវហើយចងក្រងជាចំណេះដឹងដែលខ្ញុំសូមសង្ខេបត្រួសៗនៅទីនេះដើម្បីជាការចែករំលែកជាមូលដ្ឋានក្នុងការពិចារណាទាំងអស់គ្នា។
វិធីទីមួយក្នុងការលេងល្បែងនេះគឺការបោះឆ្នោតក្លែងក្លាយ។ ការបោះឆ្នោតក្លែងក្លាយគឺសំដៅទៅលើការរៀបចំយន្តការបោះឆ្នោតតាមនីតិវិធីកេងបន្លំមួយចំនួនដែលក្នុងនោះមានដូចជាការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតដោយការរើសអើង ការលុបឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតដែលអាចជាអ្នកមិនគាំទ្រខ្លួន ការប្តូរឈ្មោះក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោតត្រឡប់ត្រឡិនដែលធ្វើឲ្យអ្នកបោះឆ្នោតពិបាករកឈ្មោះក្នុងថ្ងៃបោះឆ្នោត និងការទិញដូរសន្លឹកឆ្នោត ឬការគំរាមកំហែងមិនឲ្យទៅបោះឆ្នោតជាដើម។
ការបែងចែកមណ្ឌលបោះឆ្នោត និងរូបមន្តគណនាសំឡេងឆ្នោតដែលអាចឲ្យបក្សកាន់អំណាចមានអាទិភាពជាពិសេសក្នុងការឈ្នះសុទ្ធតែជាវិធីដែលបក្សកាន់អំណាចផ្តាច់ការទាំងឡាយបាននិងកំពុងធ្វើទាំងអស់។
វិធីទីពីរគឺការបង្កើតតួអង្គប្រឆាំងនឹងសង្គមស៊ីវិលក្លែងក្លាយ។ ដើម្បីឲ្យការបោះឆ្នោតល្អមើលក្រោមក្រសែភ្នែកជាតិ និងអន្តរជាតិបក្សកាន់អំណាចផ្តាច់ការតែងលួចផ្តល់ ឬគាំទ្រឲ្យមានបក្សជាច្រើន ឬស្ថាប័នសង្គមស៊ីវិលនានាដើម្បីចូលរួមបង្កើតព្រឹត្តិការណ៍ និងគាំទ្រភាពស្របច្បាប់ឲ្យខ្លួន។
តាមរយៈការធ្វើបែបនេះគេបានលេសគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ធ្វើឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិពិបាកក្នុងការមិនទទួលស្គាល់របបខ្លួនដែលកើតចេញពីការបោះឆ្នោតក្រោមរូបភាពពហុបក្ស និងសេរីភាពក្នុងការបង្កើតសមាគម ឬសហជីពនានាខ្លាំងណាស់។
វីធីទីបីគឺការរឹតត្បិតលំហសេរីភាពរបស់បក្សប្រឆាំង និងសង្គមស៊ីវិលដែលជាតួអង្គជំទាស់របស់ខ្លួន។ បក្សកាន់អំណាចបានកំណត់យ៉ាងច្បាស់ថាបក្សណាជាបក្សប្រឆាំងនឹងខ្លួនហើយតើសង្គមស៊ីវិលណាដែលអាចជាកត្តាគំរាមកំហែងមកលើការគ្រប់គ្រងផ្តាច់ការរបស់ខ្លួន។ អង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលធ្វើការលើផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស និងលើកស្ទួយផ្នែកសិទ្ធិសេរីភាពរបស់សហជីព និងសមាគមនានាតែងតែទទួលបានការតាមដាន និងរឹតត្បិតជាពិសេស។
បក្សកាន់អំណាចតែងរកវិធីគ្រប់បែបយ៉ាងដើម្បីរាំងខ្ទប់សកម្មភាពរបស់បក្សដែលជាគូប្រជែងរបស់ខ្លួន និងសង្គមស៊ីវិលទាំងនោះ។ ការរាំងខ្ទប់អាចស្តែងចេញជាការគំរាមកំហែងដោយផ្ទាល់ ឬដោយប្រយោលដល់បេក្ខជនជាមេដឹកនាំសង្គមស៊ីវិល ឬក៏មេបក្សប្រឆាំងតាមរយៈការប្រើប្រាស់យន្តការច្បាប់រឹតត្បិតសេរីភាពនានាតាមតែអាចធ្វើទៅបាន។ បក្សកាន់អំណាចអាចប្រើប្រាស់ធនធានដែលខ្លួនគ្រប់គ្រងដូចជាតុលាការ មន្ត្រីរាជការ ឬកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធដើម្បីសម្រេចកិច្ចការនេះ។
មួយវិញទៀតគេអាចរិះរកវិធីបំបែក ឬបំបិទមិនឲ្យបក្សជាគូប្រជែងទៅចូលរួមការបោះឆ្នោត ឬក៏សង្គមស៊ីវិលមិនឲ្យមានឥទ្ធិពលខ្លាំងក្នុងសង្គមដែលគំរាមដល់មហិច្ឆតានយោបាយផ្តាច់មុខរបស់គេ។
វិធីបន្ទាប់មកទៀតគឺការបង្វែរការចាប់អារម្មណ៍របស់អ្នកបោះឆ្នោតតាមរយៈសកម្មភាពប្រជាភិថុតជាកម្រិតជាតិ និងអន្តរជាតិ។ ក្នុងកម្រិតជាតិគឺការបង្កើតព្រឹត្តិការណ៍សម្លាប់ព្រឹត្តិការណ៍ ឬក៏បង្កើតគោលនយោបាយដើម្បីគ្រាន់តែយកសន្លឹកឆ្នោតដោយមិនមានភាពប្រាកដប្រជាជាដុំកំភួនសម្រាប់អនាគតជាតិវែងឆ្ងាយ។ ឧទាហរណ៍ថាបើតួអង្គបោះឆ្នោតកំពុងចាប់អារម្មណ៍លើបញ្ហាមួយគឺបក្សកាន់អំណាចត្រូវបង្កើតព្រឹត្តិការណ៍មួយទៀតដើម្បីសម្លាប់ការចាប់អារម្មណ៍នោះតាមរយៈវិធីសាស្រ្តដ៏ឈ្លាសវៃ និងសម្បូរបែប។
រឿងដែលរាស្រ្តគិតមិនដល់គឺគេលួចដុតផ្ទះហើយគេចេញមុខមកកសាងឲ្យវិញក្រោមរូបភាពមនុស្សធម៌ដ៏មហាអស្ចារ្យដោយរាស្រ្តមិនដឹង ឬមិនចង់ដឹងថាលុយដែលបាននោះមានប្រភពមកពីពន្ធអាកររាស្រ្តរាល់ថ្ងៃឬអត់? គេក៏អាចប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងការបំផុសឲ្យមហាជនចាប់អារម្មណ៍ ឬមិនចាប់អារម្មណ៍ទៅលើអ្វីមួយបានយ៉ាងងាយ។
សូមបញ្ជាក់ថាសង្គមពាក់កណ្តាលផ្តាច់ការ ឬប្រជាធិបតេយ្យក្លែងក្លាយគេមិនបណ្តោយឲ្យមានសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិដោយសម្បូរបែបដូចសង្គមប្រជាធិបតេយ្យជឿនលឿនឡើយ។ រីឯវិធីដែលគេចូលចិត្តប្រើជាលក្ខណៈអន្តរជាតិគឺតាមរយៈការបញ្ឆេះកំហឹងជាតិនិយមដើម្បីធ្វើឲ្យរាស្រ្តមានកំហឹង ស្តាប់តាមគេ ឬបន្តបោះឆ្នោតគាំទ្រគេដើម្បីរក្សាស្ថិរភាពក្នុងសង្គម។ សន្តិសុខសណ្តាប់ធ្នាប់សារណៈគឺជាលេសដ៏សាមញ្ញ និងជោគជ័យមួយក្នុងការយកមកប្រើដើម្បីអនុវត្តកណ្តាប់ដៃដែករបស់ខ្លួនក្នុងការបិទសិទ្ធិសេរីភាពរបស់រាស្រ្ត។
ក៏ប៉ុន្តែល្បែងនេះតែងមានទីបញ្ចប់របស់វា។ ល្បែងបោះឆ្នោតមានលទ្ធផលយ៉ាងច្បាស់ពីរ៖ ទីមួយគឺភាពច្បាស់លាស់នៃលទ្ធផលដែលកើតចេញពីការបោះឆ្នោតថាបក្សកាន់អំណាចអាចរក្សាអំណាចរបស់ខ្លួនបន្តទៅទៀតបាន និងទីពីរគឺភាពមិនច្បាស់លាស់នៃលទ្ធផលបោះឆ្នោតដែលអាចធ្វើឲ្យបក្សកាន់អំណាចបាត់បង់សំឡេងគាំទ្រហើយបក្សប្រឆាំងអាចមានឥទ្ធិពលក្នុងការកសាង និងរៀបចំសង្គមឲ្យមានប្រជាធិបតេយ្យគ្រាន់បើមួយបាន។ ក៏ប៉ុន្តែដើម្បីបង្កើតភាពមិនច្បាស់លាស់ទីពីរនេះគេត្រូវការតួអង្គបក្សប្រឆាំងដ៏ខ្លាំងនិងឈ្លាសវៃមួយ។ ខ្លាំងមានន័យថាបានទទួលការគាំទ្រច្រើនពីរាស្រ្តតាមរយៈសន្លឹកឆ្នោត។ ឯឈ្លាសវៃមានន័យថាត្រូវជ្រើសរើសយុទ្ធសាស្រ្តកំណែទម្រង់ដ៏ត្រឹមត្រូវមួយបើទោះបីជាត្រូវចំណាយពេលក្នុងការដើរវាងយូរយ៉ាងណាក៏ដោយ។
ជាទូទៅក្នុងល្បែងបោះឆ្នោតបក្សប្រឆាំង និងបក្សកាន់អំណាចតែងជ្រើសរើសយកយុទ្ធសាស្រ្តឆ្លើយតបចំនួនប្រាំ។ ទីមួយបក្សកាន់អំណាចត្រូវជ្រើសរើសវិធីដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការរិះគន់ និងការទាមទាររបស់បក្សប្រឆាំងថាតើព្រមទៅតាមការទាមទារឬមិនព្រម។
ទីពីរបក្សប្រឆាំងត្រូវវាយតម្លៃពីការឆ្លើយតបរបស់បក្សកាន់អំណាចហើយធ្វើការសម្រេចថាតើចូលរួមក្នុងការលេងល្បែងបោះឆ្នោត ឬធ្វើពហិការ។
ទីបី បក្សកាន់អំណាចត្រូវសម្រេចថាត្រូវរៀបចំឲ្យមានការបោះឆ្នោតប្រកបដោយភាពត្រឹមត្រូវ ឬត្រូវរិះរកវិធីបន្លំដើម្បីឈ្នះតាមតែអាចធ្វើទៅបាន។
ទីបួន បើបក្សកាន់អំណាចប្រកាសថាឈ្នះឆ្នោតបក្សប្រឆាំងត្រូវសម្រេចថាត្រូវធ្វើការតវ៉ាទាមទារអ្វីដែលខ្លួនចង់បាន ឬក៏ការទទួលយកលទ្ធផលដោយស្ងប់ចិត្ត និងទីប្រាំភាពដដែលៗកើតមានចេញពីការគាបសង្កត់របស់បក្សកាន់អំណាចដូចរៀបរាប់ខាងលើ និងការទាមទារឲ្យបើកចំហក្នុងការកែទម្រង់បន្តិចម្តងៗតាមតែអាចធ្វើទៅបានរបស់បក្សប្រឆាំង។
យុទ្ធសាស្រ្តខាងលើនេះវាទាមទារឲ្យមានភាពឆ្លាតវៃរបស់បក្សប្រឆាំងក្នុងការតវ៉ាទាមទារ និងគាបសង្កត់ទៅបក្សកាន់អំណាចតាមរយៈសន្លឹកឆ្នោតដែលខ្លួនមាន។ កុំភ្លេចថាបើគ្មានសន្លឹកឆ្នោតនៅក្នុងដៃសម្តីរបស់បក្សប្រឆាំងមិនប្រៃគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ឲ្យបក្សកាន់អំណាច ឬសហគមន៍អន្តរជាតិស្តាប់តាមនោះឡើយ។
ចុងបញ្ចប់នៃល្បែងប្រជាធិបតេយ្យនេះទាំងបក្សប្រឆាំង និងបក្សកាន់អំណាចមានជម្រើសពីររៀងៗខ្លួន៖ បក្សប្រឆាំងអាចសម្រេចចិត្តថាខ្លួនជាទ្រនាប់នៃភាពស្របច្បាប់របស់បក្សកាន់អំណាចដោយព្រមទទួលនូវលាភសក្ការៈដែលកើតចេញពីសន្លឹកឆ្នោតរបស់រាស្រ្ត ឬក៏ជាកាតាលីករក្នុងការជំរុញឲ្យមានការកែប្រែស្ថាប័នសង្គមនានាដើម្បីពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឲ្យបានមាំទាំ និងស្ថិតស្ថេរជាងមុន។
រីឯ បក្សកាន់អំណាចវិញក៏អាចសម្រេចថាខ្លួនឈប់លេងល្បែងនេះដោយងាកមករករបបផ្តាច់ការតឹងរ៉ឹងមួយវិញ ឬក៏បន្តលេងតាមរយៈយុទ្ធវិធីដូចបានរៀបរាប់ខាងលើជាមួយបក្សប្រឆាំងក្រោមរូបភាពកែទម្រង់ខ្លះ និងរឹតត្បិតសេរីភាពខ្លះ។
ក្នុងករណីបក្សប្រឆាំងព្រមធ្វើជាទ្រនាប់បក្សកាន់អំណាចនោះបក្សកាន់អំណាចក៏នៅតែបន្តលេងល្បែងនេះដោយវាយផង អង្អែលផង បញ្ចុកចំណីផង។ ក៏ប៉ុន្តែអនាគតរបស់បក្សប្រឆាំងរបៀបនេះនឹងត្រូវបញ្ចប់នៅពេលដែលរាស្រ្តចាប់ផ្តើមដឹងហើយតាមដាន និងវាយតម្លៃ។ ក្នុងករណីបក្សប្រឆាំងជំរុញឲ្យមានការកែទម្រង់ស្ថាប័នជាតិដើម្បីកសាងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជឿនលឿននៅក្នុងសង្គមបក្សកាន់អំណាចអាចឈប់លេងល្បែងនេះហើយងាកមករករបបផ្តាច់ការមួយ។
ក៏ប៉ុន្តែការងាកមករករបបផ្តាច់ការរបស់បក្សកាន់អំណាចអាចទទួលបានព្រនង់ធំៗពីរគឺ៖ ព្រនង់ទីមួយពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។ របត់នេះវាផ្ទុយពីចរន្តទាំងក្នុងតំបន់ និងពិភពលោក។ បើចង់ធ្វើបែបនេះបក្សកាន់អំណាចត្រូវរកប្រភពសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយការទូតដើម្បីគាំទ្ររបបផ្តាច់ការរបស់ខ្លួន។ ជាទូទៅប្រទេសដែលមានធនធានរ៉ែ ឬប្រេងកាតពួកគេមិនខ្លាចគំនាបសេដ្ឋកិច្ច និងការទូតពីសហគមន៍អន្តរជាតិឡើយ។ ពួកគេអាចលក់ រ៉ែ ប្រេង និងឧស្ម័នហើយបន្តគ្រប់គ្រងអំណាចក្នុងកណ្តាប់ដៃយ៉ាងណែនដោយមិនខ្វល់ពីអនាគតជាតិ និងជីវភាពសង្គមនៅពេលដែលអស់រ៉ែ ឬធនធានធម្មជាតិទាំងនោះឡើយ។
ទីពីរគឺព្រនង់ពីរាស្រ្ត។ រាស្រ្តក្រោមសម័យបច្ចេកវិទ្យាមានការយល់ដឹងច្រើនជាងមុនចង់បានសេរីភាពជាងមុន និងចង់បានជីវភាពសង្គមប្រសើរជាងមុន។ បើបក្សកាន់អំណាចជ្រើសរើសរបបផ្តាច់ការនោះវាសនាប្រហែលមិនបានសុខតជំនាន់ឡើយ។ ប្រទេសនានាដូចជានៅតំបន់អាហ្វ្រិក អឺរ៉ុប ឬអាស៊ីសុទ្ធតែបានផ្តល់នូវគំរូជាមេរៀនស្រាប់ហើយ។ កុំភ្លេចថាមនុស្សមានសិទ្ធិ និងសេរីភាពពីកំណើត។
ដូចទស្សនវិទូ Jonh Locke បាននិយាយថាដរាបណាមនុស្សមានសេរីភាពពីកំណើតគ្មានបុគ្គលណាម្នាក់អាចមានសេរីភាពណាមករារាំងសិទ្ធិ និងសេរីភាពរបស់បុគ្គលដទៃទៀតបានឡើយ។ ក៏ប៉ុន្តែបើជ្រើសរើសរបបកែទម្រង់ឲ្យប្រសើរឡើងជាងមុនដើម្បីសេចក្តីសុខរាស្រ្ត និងការរីកចម្រើនរបស់ជាតិនោះប្រហែលជាអាយុកាលនៃការគ្រប់គ្រងនៃរបបពាក់កណ្តាល ផ្តាច់ការអាចបានវែងជាងមុនបន្តិច ឬយូរជាងមុនបន្តិចដោយអាស្រ័យលើរាស្រ្តអង្គបោះឆ្នោត។ ប្រជាធិបតេយ្យវាមិនមែនជាអ្វីដែលថ្មីនោះឡើយ។
សង្គមក្រិកបានរៀបចំប្រព័ន្ធដឹកនាំតាមបែបបោះឆ្នោតជាតំណាងតាំងពីឆ្នាំ ៥០០ មុនគ្រិស្តសរាជឯណោះ។ ក៏ប៉ុន្តែក្រិកខ្លួនឯងក៏ធ្លាក់ចូលទៅក្នុងរបបដឹកនាំផ្តាច់ការវិញហើយបំផ្លាញសង្គមខ្លួនឯងតរៀងមក។ ដើម្បីកសាងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យឲ្យបានជោគជ័យវាទាមទារលក្ខខណ្ឌ និងបរិបទសង្គមមួយចំនួន។ ក្នុងនោះរួមមានភាពអំណត់អត់ធន់របស់អ្នកប្រជាធិបតេយ្យ និងការចូលរួមដោយឈ្លាសវៃពីរាស្រ្ត។
រាស្រ្តឈ្លាសវៃទាល់តែទទួលបានការអប់រំល្អ។ ការអប់រំល្អទាល់តែរដ្ឋជាអ្នកតម្រង់ទិស! ចុះបើរដ្ឋផ្តាច់ការ តើគេអាចតម្រង់ទិសរាស្រ្តឲ្យមានការអប់រំល្អ និងឈ្លាសវៃបានដែរឬទេ?
អ្នកចង់ឲ្យមានប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដមិនខុសពីទៅដណ្តើមសាច់ដែលនៅក្នុងមាត់សត្វសាហាវដែលកំពុងស្រេកឃ្លាននោះឡើយ។ សត្វទាំងនោះនឹងមិនខ្វល់ថាវាត្រូវទទួលផលយ៉ាងណាដរាបណាអ្នកទាញសាច់ចេញពីមាត់វា វាមិនខ្លាចក្នុងការឆ្លើយតបឡើយបើទោះជាវិធីឆ្លើយតបនោះនឹងនាំមកនូវវិនាសកម្ម និងការបំផ្លាញខ្លួនវាទៅអនាគតក៏ដោយ។
វាជាធម្មជាតិនៃសត្វសាហាវហើយវាជាលក្ខណៈនៃសត្វដែលគ្មានសតិសម្បជញ្ញៈខុសពីមនុស្សលោកដែលចេះគិត។ វាមិនពិបាកទេបើសិនជាក្រុមមនុស្សទាំងអស់ស្រឡាញ់សិទ្ធិ និងសេរីភាពដូចគ្នា។
ជារួមបើតួអង្គបក្សទំាងពីរស្រឡាញ់ជាតិ និងចង់ឃើញប្រទេសរីកចម្រើនដូចគ្នាគេនឹងធ្វើការរួមគ្នាប្រកបដោយគុណតម្លៃ និងការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមកដូចប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យទំនើបជឿនលឿនដទៃទៀតបានធ្វើ និងផ្តល់ជាគំរូស្រាប់ដោយមិនចាំបាច់ដើរទៅត្រួសត្រាយអ្វីថ្មីទៀតឡើយ។ ជាការកត់សម្គាល់ប្រទេសជឿនលឿនទាំងនោះមិនមែនកើតឡើងមកមានប្រជាធិបតេយ្យមានសិទ្ធិ និងសេរីភាពដោយឯកឯងឡើយ។ សិក្សាពីប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ពួកគេចុះនោះនឹងដឹងថាវាត្រូវការពេលប៉ុនណាជីវិតមនុស្សប៉ុន្មាន និងភាពអត់ធ្មត់និងឈ្លាសវៃយ៉ាងដូម្តេច?
ជនកម្ពុជាគ្រប់រូបមិនមែនសុទ្ធតែមិនចេះគិតនោះឡើយ។ គ្រាន់តែថាអ្នកខ្លះមិនសូវហ៊ានគិតហើយអ្នកខ្លះរវើរវាយច្រើនពេក។ តែបើថាចេះគិតគ្រប់រូបក៏មិនមែនសង្គមដែលធ្លាប់រុងរឿងធ្លាប់សាងអង្គរបែរជាធ្លាក់មករកផលិតអ្វីជាដុំកំភួនមិនបានដូចពេលនេះឡើយ។
គេនៅតែឃើញប្រជាកសិករភាគច្រើននៅធ្វើស្រែចម្ការដោយប្រើរទេះគោដូចដែលបន្សល់នៅលើចម្លាក់តាមជញ្ជាំងប្រាសាទរាប់សតវត្សរ៍មកហើយនៅឡើយ។ សង្គមជឿនលឿនត្រូវការការចូលរួមដ៏ឈ្លាសវៃ ម៉ឹងម៉ាត់ និងអត់ធ្មត់។ វាសនារបស់ជាតិសាសន៍មួយវាអាស្រ័យលើជាតិសាសន៍នោះជាអ្នកកំណត់។ ឈប់យកដៃសំពះអង្វរមេឃសុំទឹកភ្លៀងទៀតទៅ! ប្រទេសគេជឿនលឿនគេបង្កើតភ្លៀងបានរួចទៅហើយ។ បើអត់ទឹកបង្កើតទឹកមិនមែនបន្ទោសមេឃហើយរង់ចាំភ្លៀងនោះឡើយហើយបើអត់ទឹករង់ចាំមេឃតើអះអាងថាខ្លួនចេះគិតប្រកបដោយគតិបណ្ឌិត និងភាពឈ្លាសវៃយ៉ាងដូចម្តេច?
ជុំ ច័ន្ទដារិន, អ៊ីមែលៈ chandarin4@hotmail.com
No comments:
Post a Comment